Vandaag neem ik jullie opnieuw mee naar de begraafplaats in Paasloo. De combinatie van de mist, de aangevroren rijp en de oude grafstenen creëerde een ietwat mysterieuze sfeer wat paste bij mijn stemming om op de vergankelijkheid van het leven te reflecteren.

Voordat ik naar de graven ging richtte ik mijn blik eerst op de kerk. Deze zogenaamde boerenschuurkerk is gebouwd in 1336. De kerk is pas in 1924 voorzien van een orgel. In 1954 is de kerk gerestaureerd in de oude stijl. Het is een bijzondere kerk, doordat het interieur doet denken aan de ‘deel’ van een boerderij, waaraan een koor is toegevoegd. Het orgel is 1924 gebouwd door fa. Pieter van Dam en in 1999 is het orgel gerestaureerd. De begraafplaats is aangelegd in 1880, voor die tijd werd er hoofdzakelijk in de kerk begraven.

Na de fotoserie van de graven van dichter J. C. Bloem en zijn partner Clara Eggink wandelde ik door naar de graven van mijn opa en oma. Mijn oma overleed op 37-jarige leeftijd aan TBC. Ze liet haar man en vier jonge zoons achter, waaronder mijn vader, slechts twee jaar oud. De drie oudste jongens bleven bij hun vader, mijn vader ging bij zijn opa en oma, de ouders van zijn overleden moeder, wonen. Onze opa stierf ruim twintig jaar later, in 1944. Volgens overlevering waren het lieve, zorgzame mensen. Het is jammer dat ik ze niet heb gekend. Ik ben vernoemd naar mijn oma en draag haar naam met trots.

Opa en oma liggen niet in één graf, maar schuin achter elkaar. Dat kan om verschillende redenen zijn. Mogelijk heeft de lange periode tussen hun overlijden daarbij een rol gespeeld. Recent hebben wij, als drie zussen, de grafrechten met tien jaar verlengd. De overige familieleden vonden dit niet nodig. Wij, de drie zussen waren echter mentaal nog niet klaar om deze graven te laten ruimen.

De grafstenen zijn begroeid met korstmossen. Op deze site las ik dat korstmossen grafmonumenten doorgaans niet beschadigen en dat het advies is om de stenen zo min mogelijk schoon te maken. Persoonlijk vind ik de begroeiing een meerwaarde hebben. Het zegt iets over de tijd die verstrijkt en de natuur die zich langzaam weer meester maakt van de stenen. Het voegt een element van vergankelijkheid toe.

Nadat ik de graven van opa en oma had bezocht, wandelde ik rond de kerk en langs het baarhuisje. Aan het baarhuisje hingen spinnenwebben, bedekt met rijp, die de details van de webben duidelijk zichtbaar maakten.