Tijdens onze vakantie op Texel reed ik naar de Hoge Berg. Het is met 15 meter hoog de hoogste plek op Texel. De Hoge Berg, een stuwwal ontstaan in de voorlaatste ijstijd, die grofweg van Oost tot Den Hoorn loopt.

Tussen Den Burg en Oudeschild is het heuvellandschap met de kenmerkende tuinwallen, drinkkolken en schapenboeten van historische waarde en dus beschermd gebied. Op de Hoge Berg scharrelde een toompje kippen.

In het verleden ben een aantal keren op de Georgische Oorlogsbegraafplaats geweest. Omdat ik had gelezen dat er in 2023 een nieuw monument is geplaatst besloot ik er dit jaar weer een keer naartoe te gaan.

De hier begraven 481 Georgiërs en 4 Noord-Kaukasiërs behoorden tot de ruim 5 miljoen militairen van het Rode Leger, die door de Duitsers in 1941 en 1942 krijgsgevangen werden gemaakt. Door de zeer slechte behandeling die zij in krijgsgevangenschap kregen, waren velen uit lijfsbehoud genoodzaakt in Duitse militaire dienst te treden. Zo werd het Georgische infanteriebataljon 822 “Koningin Tamara” opgericht, dat via Polen, Zuidwest-Frankrijk en na een verblijf van 17 maanden in Zandvoort in februari 1945 op Texel aankwamen.

Het bataljon bestond op 5 mei uit 756 Georgiërs en 246 Duitsers en stond onder bevel van de Duitse majoor Klaus Breitner. Slechts enkele officieren kwamen uit Georgië. Toen duidelijk werd dat de oorlogstoestand voor de Duitsers uitzichtloos was en het bataljon voor een deel overgeplaatst zou worden naar het oosten van Nederland, kwamen de Georgiërs in onder leiding van Loladze in opstand. De strijd begon in de nacht van 5 op 6 april en breidde zich uit over Texel. Aanvankelijk leek de opstand te slagen. Honderden Duitsers vonden de dood, maar de belangrijkste stellingen van de Kriegsmarine bleven in Duitse handen.

Op 6 april werd vanuit Den Helder en de zuidelijke batterijen op Texel, Den Burg onder vuur genomen. Die gevechten kostten aan 91 Texelaars het leven. Doordat vanuit Den Helder een overmacht aan Duitse versterkingen werd aangevoerd, werden de Georgiërs naar het noordelijke deel (bij de vuurtoren) verdreven. Hier moesten de laatste Georgiërs de strijd opgeven. Veel van het waren in tussen ondergedoken en werden geholpen door de Texelse bevolking. Na de bevrijding van Texel, op 20 mei 1945, keerden op 17 juni 1945 221 Georgïers en 4 Noord-Kaukasiërs terug naar hun moederland. Bron is het informatiepaneel op de begraafplaats. Op deze site van Nationaal Comité 4 en 5 mei kun je er ook over lezen.

Over de Opstand der Georgiërs wat een bloedbad aanrichtte onder de Duitsers werd met gemengde gevoelens gedacht. Enkele Duitse militairen wisten namelijk de dans te ontspringen en sloegen alarm. Zo ontaardde de opstand in een bittere strijd: de Russenoorlog, die aan vele honderden soldaten én burgers het leven zou kosten. De opstand leidde tot gemengde gevoelens omdat wat leek op een poging om Texel alvast te bevrijden in afwachting van de geallieerden, werd ook beschouwd als een daad van de Georgiërs om het eigen hachje te redden. Een actie die dood en verderf zaaide op het zo rustige eiland. Pas op 20 mei werd Texel bevrijd, Europa’s laatste slagveld… Op deze interessante site van de Texels Courant kun je van uur tot uur lezen hoe het het verloop was op 5 en 6 april in 1945…