We hebben de laatste week best mooie nazomerse dagen gehad, behalve vorige week vrijdag. Een groot regenfront trok over ons land. Dat was net de dag dat mijn fotomaatje naar de Kop van Overijssel kwam om een gezamenlijke fotokuier te maken. We vierden op die dag ook ons jubileum, het was namelijk 18 jaar geleden dat Jan en ik voor de eerste keer samen op stap gingen. Op die eerste dag maakten we een fotokuier in De Weerribben. Vanaf die tijd gaan we beurtelings op stap in Overijssel en in Fryslân. In het archief vond ik onderstaande foto’s van onze eerste fotokuier in 2006.

Maar nu terug naar vorige week vrijdag. Na de koffie gingen Jan en ik op stap. Vanwege de voorspellingen moesten we wel onze plannen bijstellen om zo het buienfront zoveel mogelijk voor te blijven. Onze eerste stop was aan de Belterwiede bij het surf- en zwemstrandje. Zie Google Maps. De wind en de regen waaide precies op de lens. Het was dus zaak om snel een foto te nemen en dan de lens weer droog te poetsen. En dan weer een foto nemen…

Na deze fotosessie waren we blij dat we weer konden plaatsnemen in de warme auto. We reden via Zwartsluis en Hasselt naar buurtschap Streukel. Maar daarover een volgende keer.

Vandaag fietsen we verder over de Waddendijk. Ik kwam aan in Noarderleech.

In Noarderleech is men bezig met een groot project, namelijk met het opgraven van een Duitse Messerschmitt. Een Duitse piloot kwam 81 jaar geleden hier om het leven toen zijn vliegtuig neerstortte. Het gaat om Unteroffizier Georg Wilhelm van de Luftwaffe. Hij was 21 jaar oud toen hij overleed. Op deze site van Omrop Fryslân kun je er alle over lezen. De berging van de Duitse Messerschmitt wordt tegelijkertijd gedaan met de berging van een Engels toestel bij Holwerd. Het hoofddoel is om in totaal zes vermiste vliegers terug te vinden, en opnieuw te begraven. Het is een megaklus, die nog groter is dan de grote operatie van vorig jaar, op het IJsselmeer. Op 1 oktober moet alles klaar zijn, op tijd voor het stormseizoen.

De laatste fietsetappe was naar buurtschap De Zwarte Haan. Dat is een populaire plek voor wandelaars, natuurliefhebbers en vogelaars. die de rust, de weidsheid en het natuurschoon van de omgeving willen ervaren.

Bij de Zwarte Haan staat een beeld van een slikwerker. Slikwerkers (kwelderwerkers) zijn arbeiders die traditioneel werkten in dit soort kustgebieden, zoals de Waddenzee. Hun taak was om de kustlijn te beheren en te versterken. Dit werk omvatte onder andere het aanleggen en onderhouden van dijken, het aanbrengen van prielen (geulen in het slik om water af te voeren) en het verbeteren van de afwatering om landaanwinning mogelijk te maken. Het werk was zwaar, en de slikwerkers moesten onder barre omstandigheden, zoals modderige terreinen en wisselende getijden, werken. Dit werk speelde een cruciale rol in het beschermen van laaggelegen gebieden tegen overstromingen en in het vergroten van het landbouwgebied door inpoldering en het cultiveren van het land. De geschiedenis van slikwerkers is nauw verweven met de geschiedenis van het Bildt en de Waddenkust. dit gebied.

In dit stukje Fryslân wordt geen Fries gesproken, maar Bildts. Bij het Bildts worden twee talen met elkaar gemengd die sterk op elkaar lijken namelijk Zuid-Hollandse dialecten en het Fries. Op deze site kun je er alles over lezen. Ik schat in dat jullie onderstaande tekst wel begrijpen.

Ik vond op internet een interessante documentaire over de slikwerkers. Deze documentaire is gemaakt naar aanleiding van het 40-jarig bestaan van het beeld: ‘De Slikwerker’. Met bewondering heb ik naar de documentaire gekeken.

Bij de Zwarte Haan heb ik mijn man gebeld om mij weer op te halen met de auto en fietsendrager. Zo hoefde ik niet hetzelfde stuk weer terug te fietsen. Terwijl ik op hem stond te wachten maakte ik een foto van een grote tractor op de smalle dijk.

Op een mooie zomerdag maakte ik een fietstocht over de Waddendijk. Vanaf de camping fietste ik via een mooie route naar Holwerd. Daar kon mijn fietstocht over de Waddendijk beginnen.

Tijdens de fietstocht naar Holwerd passeerde ik de kerk in Lichtaard. Later maakte ik een foto van de uitgestrekte weilanden. De koeien in de wei, een paar boerderijen en een molen markeren het landschap.

Vanaf Holwerd fietste ik naar de Waddendijk. Uiteraard ging ik ook langs het kunstwerk: ‘Wachten op hoog water’. In dit bericht wat ik plaatste in mei 2023 kun je er alles over lezen.

Fietsen over de Waddendijk was een bijzondere ervaring. Het weidse uitzicht over de kwelders strekte zich voor mij uit. Ik kon kilometers ver kijken. De groepjes dobbepaarden maakten het plaatje compleet. De schapenpoep is inherent aan de vele schapen die onze Waddendijk zo goed onderhouden.

Ik was nog vergeten te schrijven dat het die dag meer dan 30 graden was. De rijwind bracht nog enigszins verkoeling. Toen ik stopte bij dit groepje jongvee kwamen ze in de benen en zo stonden we een tijdje naar elkaar te kijken. Misschien hadden ze ook wel zin in een verkoelend bad net als de jongelui op de tweede foto.

Inmiddels was ik aangekomen bij een bijzonder project. Maar daarover morgen meer.

Een bezoek aan het Planetarium van Eise Eisinga stond al jaren op mijn to do lijst. Toen wij in het noorden van Fryslân op vakantie waren moest het er maar eens van komen. Mijn man had geen zin om mee te gaan en zo reisde ik alleen naar Franeker. De auto parkeerde ik langs een van de vele grachten in de buurt van de Eise Eisingastraat.

Het Planetarium een museum en een belangrijk stuk erfgoed dat bezoekers trekt van over de hele wereld. Het biedt inzicht in de kennis van astronomie in de 18e eeuw en toont het vernuft van Eisinga, die ondanks zijn beperkte formele scholing zo’n nauwkeurig en duurzaam model wist te bouwen. Het Planetarium van Eise Eisinga is een prachtig voorbeeld van Nederlandse ingenieurskunst en wetenschap in de Verlichtingstijd.

Eise Eisinga was oorspronkelijk wolkammer van beroep. Een wolkammer was iemand die ruwe wol verwerkte tot een gladde draad die gebruikt kon worden in de textielproductie. Naast zijn werk als wolkammer had Eisinga een diepe interesse in wiskunde en astronomie, wat hem uiteindelijk inspireerde om zijn beroemde planetarium te bouwen in zijn eigen huis in Franeker.

Het Planetarium van Eise Eisinga is het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Het werd gebouwd tussen 1774 en 1781. Het planetarium is een indrukwekkend mechanisch model van het zonnestelsel, waarin de bewegingen van de planeten rond de zon nauwkeurig worden weergegeven op schaal.

Eisinga besloot het planetarium te bouwen naar aanleiding van paniek die ontstond na een voorspelling dat een samenstand van planeten in 1774 een botsing zou veroorzaken die de aarde zou vernietigen. Om te laten zien dat er geen gevaar was, bouwde hij dit mechanisch model om de bewegingen van de planeten op een begrijpelijke manier weer te geven.

Een smalle trap leidde ons naar de kleine bovenverdieping. Op die verdieping was het vernuft achter dit alles te bewonderen. Het planetarium werkt volledig op mechanische basis met tandwielen en een slinger die worden aangedreven door een aantal gewichten. Deze aandrijving stuurt een stelsel van houten radertjes aan die de bewegingen van de planeten in het zonnestelsel simuleren. Het systeem is zo nauwkeurig dat de omlooptijden van de planeten, zoals Mercurius (88 dagen) en Saturnus (29 jaar), precies kloppen.

Met bewondering heb ik dit alles bekeken. Mochten jullie in de buurt zijn dan is een bezoek aan dit museum een aanrader. Via deze site plan je een bezoek. In de huiskamer van Eisinga is een gids aanwezig waar men in groepen alles kan horen over het Planetarium.

Als je op vakantie bent in het noorden van Fryslân dan mag een bezoek aan bekende plekjes en monumenten van de Elfstedentocht niet ontbreken. Een van die plekjes is het Alvestêdenbrechje (Elfstedenbruggetje) in Bartlehiem.

Bartlehiem, een kleine buurtschap met 40 woningen is bekend vanwege de Elfstedentocht waarbij de schaatsers hier twee langskomen. Het beroemde bruggetje ziet er net zo uit als vele andere bruggetjes, van hout en oerdegelijk. Het bruggetje is hoog, als je tijdens de Tocht der Tochten een plekje bovenop hebt bemachtigd dan heb je wel een mooi uitzicht…

De schaatsers komen vanuit het westen, vanaf Franeker via Feinsum (linker foto) onder het bruggetje door. Dan slaan ze linksaf naar het noorden en schaatsen over de Dokkumer Ee naar Dokkum. Daar keren ze om en schaatsen ze terug naar Bartlehiem. Weer terug op dit punt slaan ze linksaf naar Aldtsjerk (rechter foto). Daarna is het nog 10 km naar de finish op de Bonkefeart in Leeuwarden.

Met onderstaande kaartjes heb ik ingezoomd op de route. Zo werd het voor mij duidelijker hoe het ook al weer precies zit bij Bartlehiem. Ter plekke werd ik namelijk op het verkeerde been gezet door het aanwijsbord naar Leeuwarden. Ik vroeg mij namelijk af waarom ze niet rechtstreeks naar Leeuwarden schaatsen. Met behulp van het kaartje zag dat ze dan niet uitkomen bij de finish op de Bonkefeart.

Toen ik op weg was vanaf de camping aan de Dokkumer Ee naar Bartlehiem probeerde ik zoveel mogelijk binnendoor langs de Dokkumer Ee te rijden. Dat is gedeeltelijk gelukt. Terwijl ik onderweg was zag ik een heel groot en mooi schip langsvaren. Ik hoopte dit schip te treffen in Bartlehiem. Het was de klipper, Mermaid. Deze klipper kan men inclusief bemanning huren. Zie deze site.  

‘Beleef met Klipper Mermaid het authentieke zeilen. De zilte zeelucht waait door je haren, je hoort het geluid van het klotsende water tegen de boeg en boven kleurt de lucht roze van de ondergaande zon. Zeilen is dé ideale manier om te onthaasten. De klipper Mermaid is in 1907 gebouwd. Na een grote verbouwing in 1990 is de Mermaid beschikbaar als varend passagiersschip vanuit Harlingen op de Waddenzee en het IJsselmeer…’

Vanaf Bartlehiem reed ik door naar de Tegeltjesbrug. Samen met mijn fotomaatje ben ik er al meerdere keren geweest. Iedere keer geniet ik weer van dit bijzondere monument. Ik vind dit zo kunstig gemaakt. Op deze site kun je erover lezen. Helaas heeft het kunstwerk ter hoogte van de waterspiegel door de jaren heen wel te lijden.

Op de linker foto kijken we naar het zuiden, richting Leeuwarden. Op de rechter foto kijken we naar het noorden naar Aldtsjerk.

Bovenop de Tegeltjesbrug staan de woorden: ‘It sil heve’ (het gaat gebeuren). Deze legendarische woorden sprak ir. Jan Sipkema als voorzitter van de Vereniging De Friesche Elf Steden bij de aankondiging van de tocht in 1985. Zullen we deze woorden ooit nog een keer horen en komt dan ook de zuidkant van de brug nog vol met tegeltjes?

Het Wad met tegenlicht, genomen vanaf de lange strekdam richting de Waddendijk. Zie Google Maps.

Deze strekdammen buitendijks bij Paesens-Moddergat zijn geliefd bij wandelaars en fietsers.

Voor de liefhebbers is er daar de mogelijkheid om op het Wad te lopen. Dit alles gebeurt onder leiding van een gids.

Ik heb nog nooit een Wadlooptocht gedaan naar bijvoorbeeld een Waddeneiland. Er waren wel gelegenheden hoor, maar ik had geen behoefte. Dat komt mede omdat ik dan geen camera kon meenemen om onderweg foto’s te maken. Misschien is een klein rondje buitendijks bij Paesens-Moddergat wel een idee voor een volgend jaar.

Tijdens onze vakantie aan de Dokkumer Ee meerde er een kotter af bij de camping. De eigenaar van de kotter is familie van de campinghouder. Het was een garnalenkotter waarmee ze twee weken op vakantie waren. De kotter was ontdaan van de netten en omgetoverd tot een drijvend riant vakantieonderkomen. Op het achterdek was een tentje geplaatst en de opvangbak voor de garnalen werd gebruikt om in te badderen. De eigenaar en zijn familie waren uitermate vriendelijke mensen.

Deze kotter, de LO8 ‘Trijntje’ behoort tot de vloot van Paesens-Moddergat. Informatie over deze vloot is te lezen op deze site.

De vakantie zat er bijna op en daarom voeren ze na één nacht bij de camping verder richting hun thuishaven. De eigenaar van de camping stelde aan mij voor om een stukje mee te varen op de kotter. Dat was niet tegen dovemans oren, want ik vond dat een geweldig aanbod. Uiteraard ging dit wel in overleg met de kapitein. Ik haalde snel mijn camera op en klom aan boord.

We voeren naar Dokkum. Deze kotter is 6,50 meter breed en kan alleen door brede bruggen varen. De doorgang van de bruggen is 7 meter en dus is het voor de kapitein manoeuvreren. Bij de tweede brug werd het bruggeld geïnd met behulp van een klompje.

Het was gezellig aan boord. De jongste telg controleerde nog even of de trossen in orde waren.

We voeren in een rustig tempo door het prachtige Dokkum. De kotter trok veel bekijks. Er zijn vele foto’s en wellicht filmpjes gemaakt. Ik stond op de voorplecht en zwaaide enthousiast naar alle mensen. Ik voelde mij net een koningin.

Aan de oostkant van Dokkum was een ruime plek om aan te meren. Daar stond de campingeigenaar te wachten om mij weer terug te brengen naar de camping. Dit was een mooi avontuur en ik ben dan ook heel blij dat hij deze kans heeft aangeboden.

Vandaag neem ik jullie nog een keer mee op mijn wandeling op de lange pier bij Paesens-Moddergat.

Op het Wad foerageerden de en groepje bonte strandlopers. Kijkend door de telelens zag ik dat bij een van de strandlopers een kokkel aan z’n poot hing.

Ondanks de kokkel, hangend aan een teen, ging de strandloper wel foerageren, vliegen, landden en weer foerageren.

Op een bepaald moment lag de kokkel in het zand en stond de strandloper nog een tijdje met een opgetrokken poot.

De bonte strandlopers waren kennelijk niet bang want ze kwamen al foeragerend steeds dichterbij.

Na dit avontuur van de bonte strandloper en de kokkel wandelde ik weer terug naar de Waddendijk waar mijn auto stond geparkeerd.

In dit bericht schreef ik over schepen en ander varend materiaal wat voorbij kwam tijdens onze vakantie aan de Dokkumer Ee. Het gebeurde natuurlijk ook wel dat ik wat moois voorbij zag komen, maar dat ik te laat was met mijn camera. En zo overkwam mij dat ook op een ochtend. Omdat ik die boot toch graag op de foto wilde hebben reed ik naar de eerstvolgende ophaalbrug. Daar stond ik te wachten totdat de boot aan kwam varen…

Het was een prachtige vlet. Opgegroeid aan het water en als dochter van een brugwachter ben ik enigszins bekend met modellen. Maar het ging mij niet alleen om de boot, wat ik leuker vond is dat het dezelfde naam droeg dan ik heb.

De kapitein moest wachten totdat de brug omhoog ging en de boot lag stil op het punt waar ik stond te fotograferen. De vrouw kwam naar buiten om een praatje te maken. Ik vertelde haar dat ik ook Jetske heet en zo vertelde zij over de boot en de, voor haar, bijzondere naam. Deze zogenaamde Grouwster vlet hebben ze naar hun eigen wens laten bouwen in Grou. De boot is vernoemd naar haar moeder. In 2015 heeft haar moeder de boot gedoopt en een jaar later is ze overleden.

Vrouwe Jetske vervolgde haar vaart richting Leeuwarden en ik reed weer terug naar de caravan. Later heb ik op internet gezocht of ik wat over deze vlet kon vinden en tot mijn verrassing staat er een mooi verhaal en dito foto’s op deze site.

Tijdens ons verblijf aan de Dokkumer Ee…

…