Een bezoek aan het Planetarium van Eise Eisinga stond al jaren op mijn to do lijst. Toen wij in het noorden van Fryslân op vakantie waren moest het er maar eens van komen. Mijn man had geen zin om mee te gaan en zo reisde ik alleen naar Franeker. De auto parkeerde ik langs een van de vele grachten in de buurt van de Eise Eisingastraat.
Het Planetarium een museum en een belangrijk stuk erfgoed dat bezoekers trekt van over de hele wereld. Het biedt inzicht in de kennis van astronomie in de 18e eeuw en toont het vernuft van Eisinga, die ondanks zijn beperkte formele scholing zo’n nauwkeurig en duurzaam model wist te bouwen. Het Planetarium van Eise Eisinga is een prachtig voorbeeld van Nederlandse ingenieurskunst en wetenschap in de Verlichtingstijd.
Eise Eisinga was oorspronkelijk wolkammer van beroep. Een wolkammer was iemand die ruwe wol verwerkte tot een gladde draad die gebruikt kon worden in de textielproductie. Naast zijn werk als wolkammer had Eisinga een diepe interesse in wiskunde en astronomie, wat hem uiteindelijk inspireerde om zijn beroemde planetarium te bouwen in zijn eigen huis in Franeker.
Het Planetarium van Eise Eisinga is het oudste nog werkende planetarium ter wereld. Het werd gebouwd tussen 1774 en 1781. Het planetarium is een indrukwekkend mechanisch model van het zonnestelsel, waarin de bewegingen van de planeten rond de zon nauwkeurig worden weergegeven op schaal.
Eisinga besloot het planetarium te bouwen naar aanleiding van paniek die ontstond na een voorspelling dat een samenstand van planeten in 1774 een botsing zou veroorzaken die de aarde zou vernietigen. Om te laten zien dat er geen gevaar was, bouwde hij dit mechanisch model om de bewegingen van de planeten op een begrijpelijke manier weer te geven.
Een smalle trap leidde ons naar de kleine bovenverdieping. Op die verdieping was het vernuft achter dit alles te bewonderen. Het planetarium werkt volledig op mechanische basis met tandwielen en een slinger die worden aangedreven door een aantal gewichten. Deze aandrijving stuurt een stelsel van houten radertjes aan die de bewegingen van de planeten in het zonnestelsel simuleren. Het systeem is zo nauwkeurig dat de omlooptijden van de planeten, zoals Mercurius (88 dagen) en Saturnus (29 jaar), precies kloppen.
Met bewondering heb ik dit alles bekeken. Mochten jullie in de buurt zijn dan is een bezoek aan dit museum een aanrader. Via deze site plan je een bezoek. In de huiskamer van Eisinga is een gids aanwezig waar men in groepen alles kan horen over het Planetarium.
Schrijven met Licht 
Dit zou me ook boeien. Prachtig hoe die man dit heeft gebouwd. Het is ook heel mooi om te zien.
LikeLiked by 1 person
En dat met de wetenschap en middelen uit die tijd.
LikeLiked by 1 person
Ik sluit mij hierbij aan.
Een bezoek is zeer de moeite waard!
Vriendelijke groet,
LikeLiked by 1 person
Jij bent er geweest, concludeer ik. 😃
LikeLike
Zeker de moeite. Wat een gepassioneerde en intelligente man moet dat geweest zijn.
LikeLiked by 1 person
Inderdaad. Tijdens mijn rondgang door het gehele museum kwam ik erachter dat er meerdere tijdgenoten die er ook veel verstand van hadden. Maar om het zo te bouwen in een woonkamer dat was toch wel uniek.
LikeLiked by 1 person
Wat een pracht van een museum is dat.
LikeLiked by 1 person
Ik had al hoge verwachting, maar dat ging nog te boven.
LikeLiked by 1 person
Ik was er zo’n dertig jaar geleden en vraag me nu af, omdat het er nog exact hetzelfde uitziet: zouden ze dat ooit verven?
LikeLiked by 1 person
Dat vermoed ik van niet. Naast dit authentieke zonnestelsel is er nog een museumgedeelte met moderne technieken met o.a. een filmpje van André Kuipers.
LikeLiked by 1 person
Het is sindsdien uitgebreid en verbouwd. Vooral boven is het mechanisme nu beter en mooier te zien dan voordien.
LikeLiked by 1 person
Mooie foto’s en beschrijving van het planetarium. Zoals ik gisteren al vertelde, ben ik er ongeveer 25 jaargeleden eens geweest. Dat as ruim voor de uitbreiding en verbouwing. Met name op de bovenverdieping is het mechanisme nu veel mooier en beter te zien. Ik moet nog maar eens op herhaling.
LikeLiked by 1 person
Goed idee en dan wel de camera meenemen. 😉
Ik heb deze serie gemaakt zonder gebruik van een flitser. Het was een zonnige dag, dus hoefde ik de ISO niet naar heel hoog op te schroeven. Zelfs op de bovenverdieping is dat gelukt.
LikeLiked by 1 person
Staat ook nog altijd op mijn lijstje ! Kom er jaarlijks langs met de fietselfsteden, op deze plek is de stempelpost van Franeker. Een pracht staaltje techniek. Mooi in beeld gebracht!
LikeLiked by 1 person
Gewoon een keer gaan. 😉
Dankjewel.
LikeLiked by 1 person