Tijdens de vakantie in het noorden van Fryslân hoorde ik verhalen over de leegstaande steenfabriek in Oostrum en de belangrijke rol die deze fabriek ooit in de regio speelde. Dat maakte me nieuwsgierig, dus besloot ik er een kijkje te nemen.

Al van ver zie je de schoorsteen boven het landschap uitsteken – een herkenningspunt dat nog altijd de geschiedenis van dit gebied markeert. Ik parkeerde de auto op de brede oprit, naast een oude machine die herinnert aan het industriële verleden. De vlaggen die op het erf wapperen maken meteen duidelijk: dit is erfgoed, een plek met betekenis.

Het terrein was volledig afgesloten en een bordje bij het hek maakte duidelijk dat het daar ophield. Toch ontdekte ik een paar plekken waar de spijlen wat verder uit elkaar waren gebogen. Dat gaf precies genoeg ruimte om mijn objectief ertussen te steken en foto’s te maken. Langs het hek liep het fietspad Jaachpaad, waardoor ik zonder op verboden terrein te komen rustig kon wandelen en fotograferen.

De steenfabriek in Oostrum is een historische machinale steenbakkerij in Friesland, gesticht rond 1872 door Jan Helder. Bijna honderd jaar lang werden hier bakstenen gemaakt, totdat de productie in 1968 stopte in het kader van een nationale sanering van de baksteenindustrie.

De steenoven werkte volgens het principe waarbij de warmte van reeds gebakken stenen werd benut om de nog ongebakken stenen te verhitten. Dit continue proces leidde tot een cirkelvormige constructie: de zogenaamde ringoven.

In deze ringoven produceerde de fabriek rode metselstenen, gemaakt van klei uit de directe omgeving, onder meer afkomstig uit het oude dijklichaam naast de fabriek. In de jaren dertig kwam echter de gele baksteen in de mode – een trend die destijds ook wel ‘geelkoorts’ werd genoemd. Daarvoor moest klei van elders worden aangevoerd, maar dit experiment bleek uiteindelijk geen groot succes.

De fotosessie bracht me enigszins in de wereld van urban fotografie: vervallen muren, roestige machines en de schoorsteen vormden samen een rauwe, mysterieuze sfeer die ik probeerde vast te leggen.

En over beveiliging gesproken… toen ik terugkwam bij de auto stopte er een auto naast mij. De bestuurder reed toevallig langs en vroeg zich af waarom mijn auto daar stond en wat ik aan het doen was. Toen we in gesprek raakten, was hij al snel gerustgesteld. In het verleden hadden ze hier wel eens personen gehad met minder goede bedoelingen bij het leegstaande pand. Overal hangen daarom bewakingscamera’s, die de man thuis kan bekijken. Uiteindelijk werd het een gezellig gesprek, en hij gaf me nog meer tips over hotspots in de omgeving die zich goed lenen voor fotografie.

Aan het einde van de middag reed ik over de Wâlddyk terug naar de camping. Onderweg stopte ik nog even om vanaf de zuidkant een foto van de fabriek te maken. Enkele weken later kreeg ik een buitenkansje: dit keer voer ik mee op een boot en kwamen we langs de fabriek. Zo kon ik vanaf het water foto’s nemen van de vergankelijkheid van de fabriek en de aangemeerde schepen.

Op de website van steenfabriek Oostrum is een bijzonder filmpje uit 1927 te zien. Daarin worden de arbeiders aan het werk vastgelegd, mannen die het zware werk verrichten. Het korte fragment geeft een uniek inkijkje in het dagelijks leven van de fabriek en laat zien hoe intensief en ambachtelijk het productieproces destijds was.

Op dezelfde website is ook een dronefilmpje te zien, waarin de steenfabriek en haar markante schoorsteen prachtig in beeld komen. Het complex wordt wel een parel in het noorden van Fryslân genoemd. Na een halve eeuw van verval ziet de heer Smeeing kansen om de fabriek nieuw leven in te blazen en belangrijke onderdelen in hun oude glorie te herstellen. Zo blijft dit bijzondere stukje industrieel erfgoed niet alleen een herinnering aan het verleden, maar krijgt het misschien ook weer een toekomst.