Onlangs zag ik een herhaling van een uitzending van Andere Tijden Sport over Foekje Dillema. Hoewel ik haar verhaal al eerder had gehoord, maakte de tragiek opnieuw diepe indruk.

Tijdens onze vakantie in het noorden van Fryslân, bracht ik een bezoek aan het dorp waar Foekje is geboren en getogen. Misschien zou ik daar nog iets meer te weten komen over haar leven. Dat ik écht in haar voetsporen zou treden, besefte ik pas tijdens mijn bezoek aan het dorp. De rondgang door het dorp groeide uit tot een bijzondere ervaring die me dichter bij haar verhaal bracht dan ik had verwacht…

Foekje Dillema werd in 1926 geboren in Burum, en begon pas in 1948 aan atletiek, maar werd al snel kampioene van Friesland. In 1950 verbrak ze het nationale record op de 200 meter en behaalde internationale successen. Daarmee werd ze een directe concurrent van Fanny Blankers-Koen, destijds bekend als “de snelste huisvrouw ter wereld”.

Door haar fysieke kenmerken, waaronder kracht en een zware stem, rezen er twijfels over haar geslacht. Ze moest, zoals toen verplicht werd voor deelnemende atletes aan internationale toernooien, een geslachtstest ondergaan, maar Dillema weigerde dit. Hierop werd ze door de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie voor het leven geschorst op 23-jarige leeftijd, en keerde ze ontgoocheld terug naar Friesland.

Na haar dood in 2007 bleek uit DNA-onderzoek dat Dillema een intersekse-conditie had, ze bezat zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken, wat waarschijnlijk de aanleiding was voor de controverse destijds. Haar schorsing wordt nu gezien als een tragisch sporthistorisch schandaal, en haar prestaties zijn postuum erkend.

Na een rondgang door het kleine dorp reed ik richting de begraafplaats, buiten de dorpskern. Op internet had ik gelezen dat daar de laatste rustplaats van Foekje Dillema te vinden is. Bij de ingang van de begraafplaats viel mijn oog op een bordje met daarop de titel van een wandeling: Yn ‘e fuotspoaren fan Foekje – In de voetsporen van Foekje. Een initiatief van Tryater. Toepasselijker kon het bijna niet: ik volgde letterlijk en figuurlijk haar spoor, zij het in omgekeerde volgorde.

Het graf van Foekje springt meteen in het oog tussen de oudere zerken. De iconische foto van Foekje, in haar sporttenue, vol strijdlust, prijkt op de grafsteen.

Enige tijd na de begrafenis, waar de KNAU schitterde door afwezigheid, verleende de Atletiekunie Foekje eerherstel en werd het door haar gelopen Nederlandse record op de 200 m op de ranglijst aller tijden teruggeplaatst, waarmee Foekje postuum is gerehabiliteerd als vrouw. Aan de familie werd excuses aangeboden voor de onterende seksetest en schorsing. Bron is deze site.

Na de rondgang over de kleine begraafplaats, waar ook aandacht is voor biodiversiteit, reed ik naar het volgende punt in het dorp van de wandeling: ‘Yn ‘e fuotspoaren fan Foekje’. Maar daarover later meer.