Een aantal weken geleden was Jan bij mij te gast voor een fotokuier in onze omgeving. Na het bezoek aan de kijkhut in de Catspoolder reden we via binnenweggetjes weer richting huis. Toen we door buurtschap De Pol reden stopten we bij de Joodse begraafplaats.

Op de Joodse begraafplaats staat slechts één gedenksteen.

De historie luidt als volgt. In 1818 begon Johannes van den Bosch met de Maatschappij van Weldadigheid en een eerste kolonie in Frederiksoord, in 1820 gevolgd door kolonie Willemsoord. De joodse kolonisten vormden in die kolonie op De Pol een levendige gemeenschap. Tussen 1838 en 1876 waren op het koloniedorp een synagoge met schoollokaal, begraafplaats en badhuis in gebruik. Op het hoogtepunt rond 1845 woonden er 160 mensen uit 21 gezinnen onder rabbi Nehemia Jacobson. Er was veel verloop door ontslag, verhuizing en desertie onder de arme joodse kolonisten. In 1862 werd de rabbi opgevolgd door Meijer Wolff, maar steeds meer gezinnen vertrokken en in 1885 werd de Israëlitische gemeente te Willemsoord formeel opgeheven. Er hebben meer dan 570 mensen in de jodenhoek van kolonie Willemsoord gewoond. De Familienamen staan vermeld in het boek “Joden op de Pol” van Geert Groen. Wat overblijft is een begraafplaats met gedenksteen uit 1937 en sierhek uit 2012, een herinnering aan een bijna vergeten stukje boeiende geschiedenis. Bron: samenvatting van het boek “Joden op de Pol” van Geert Groen.

Op een filmpje wat ik vond op internet las ik meer informatie over deze Joodse gemeenschap. Het filmpje staat aan het einde van dit bericht.

De meeste Joodse kolonisten kwamen uit Amsterdam en Rotterdam. De eerste twee Rotterdamse gezinnen hielden het in 1820 na 12 dagen voor gezien en keerden terug naar Rotterdam omdat ze niet konden aarden.

Naast ellende en armoede had de Franse Tijd Nederland de ‘burgerlijke gelijkstelling’ gebracht. De landbouwkoloniën van de Maatschappij van Weldadigheid verwelkomden de nu gelijkgestelde Joodse burgers, maar de dienden zich wel aan een aantal voorschriften te houden. Zo werd bijvoorbeeld van ze verwacht dat ze elke werkdag anderhalf uur langer werkten zodat ze rust konden houden op de Sjabbat.

Ondanks dat het nabijgelegen Steenwijk met haar Joodse gemeenschap de nodige faciliteiten bood (een synagoge, een slager, een mikwe) vonden de Joodse kolonisten van de Jodenpol maar moeilijk aansluiting bij hen. Zo weigerde deze rijke Joodse gemeenschap om godsdienstonderwijs te verlenen op De Pol, omdat de onkosten daarvoor niet werden gedekt...

Vanaf de Joodse begraafplaats reden we door De Pol en stopten bij het “Jodenveentje”. Waar nu camping “’t Veentje” zich bevindt, stond vroeger de boerderij van een Joodse familie van Goor. Om die reden werd het ven in de volksmond “het Jodenveentje” genoemd.

In onderstaand filmpje vond ik met name het filmfragment uit 1961 (start bij 1:30 min) vond ik mooi om te zien.

Naschrift…

Van Harma kreeg ik de volgende reactie… Op de steen staat een tekst uit Job: 3:18,19. “Daar zijn de gebondenen tezamen in rust. Zij horen de stem van de drijvers niet. De kleine en de grote is daar en de knecht is vrij van van zijn heer.”